İletişim Başkanlığı, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Endonezya Cumhurbaşkanı Prabowo Subianto’nun ortak beyanına ait açıklama yaptı.
İletişim Başkanlığı’ndan yapılan açıklama şöyle:
1.Bugün, Sayın Cumhurbaşkanı Prabowo Subianto, Endonezya’ya gerçekleştirdiği devlet ziyaretinde Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ı ağırlamaktan gurur duymaktadır.
2. Her iki Başkan iki ülkenin diplomatik ilgilerinin 75’inci yılını ‘İnsanlar için; Yeni Dünya için Ortaklık’ temasıyla andıkları bir sırada, bu ziyaretin vakitli olduğu konusunda mutabıktırlar. İki Cumhurbaşkanı bu kapsayıcı tema çerçevesinde, sadece kendi halklarına değil, tüm dünyaya yarar sağlayacak formda Türkiye ve Endonezya ortasındaki iş birliğinin güçlendirilmesi konusunda kararlıdırlar.
3. Her iki Önder iki ülke ortasında diplomatik bağlantıların kuruluşunun 75’inci yıl dönümünün ikili ilgilerde bir dönüm noktası olduğu ve 2050 yılındaki yüz yıllık iştirakin yolunu hazırlayacağı görüşünü paylaşmıştır.
4. 2025 yılında diplomatik ilgilerin 75’inci yılını anmak üzere her iki Önder; ticaret, savunma sanayii, sıhhat, güç, altyapı ve teknik iş birliği dahil olmak üzere tüm öncelikli alanlarda iştiraklerin geliştirilmesi konusunda mutabık kalmışlardır.
5. Tıpkı vakitte; eğitim, burs programları, lisan tahsili, kültürel değişim ve turizm yoluyla halklar ortası bağları güçlendirme konusunda da mutabık kalmışlardır.
6. İki Başkan, iki ülke ortasındaki stratejik iştirakin tezahürü olarak; siyasi, ticaret ve yatırım, altyapı, savunma ve güvenlik, sosyokültürel ve konsolosluk alanlarının yanı sıra ortak çıkarların kelam konusu olduğu bölgesel ve küresel forumlarda iş birliği de dahil olmak üzere, öncelikli dallarda stratejik iştiraklerinin amaçları ve uygulanması konusunda rehberlik sağlamak üzere -2022 yılında ilan edilen- Birinci Yüksek Seviyeli Stratejik İşbirliği Konseyi’ne (Konsey) eş başkanlık etmişlerdir.
7. Kurul sırasında her iki Cumhurbaşkanı, samimi ve dostça bir atmosferde görüşmelerde bulunmuşlardır. İkili alakaların yanı sıra ortak ilgi alanlarına giren milletlerarası ve bölgesel problemler hakkında derinlemesine görüş alışverişinde bulunmuş ve geniş bir bahis yelpazesinde değerli ortak anlayışlara varmışlardır.
EKONOMİ, TİCARET VE YATIRIM ALANINDA İŞ BİRLİĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ
8. Gelişen global ticaret ortamı ve istikrarlı ekonomik bağlantıların sağlanması gerekliliği göz önüne alındığında, her iki Taraf, ekonomik ve ticari bahislerde iş birliğini artırma konusunda mutabık kalmıştır.
9. Her iki Başkan, 10 milyar ABD doları hacmindeki ikili ticaret amacına ulaşma kararlarını teyit etmişlerdir. Bu gayeye, birinci kademede 2026 yılına kadar iki ülke ortasında hudutlu tercihli ticaret mutabakatı, sonraki kademede ise Türkiye-Endonezya Kapsamlı Ekonomik Paydaşlık Anlaşması’na (CEPA) yönelik tercihli ticaret planı geliştirilerek ulaşılabilecektir.
10. Her iki Önder, daha fazla ticaret akışı ve daha yakın ekonomik iştirakin kolaylaştırılması ortak gayesiyle her iki ülkenin iktisat ve ticaret yetkilileri arasındaki iş birliği ve görüş alışverişinin artırılmasının ehemmiyetini vurgulamışlardır.
11. Her iki Önder, mevcut Ekonomik ve Teknik İşbirliği Karma Kurulu (KEK) sisteminin ehemmiyetini kabul ederek, özel dalın ikili ticaret ve iktisat gündemiyle ilgili ortak iş birliği sistemlerine daha aktif iştirakini sağlamak ve iki ülke ortasındaki ticari münasebetlerin geliştirilmesini hızlandırmak emeliyle her iki ülkenin görevlendirilmiş Bakanlarının öncülüğünde bu mekanizmayı kullanma konusunda mutabık kalmışlardır.
12. Her iki Taraf, ikili yatırım uğraşlarının ehemmiyetini vurgulamış ve ikili yatırım bağlarını geliştirme kararı almıştır.
13. Her iki Taraf, teknik toplantılar, ziyaretler ve eğitimler yoluyla ziraî iş birliklerini güçlendirme isteklerini vurgulamışlardır
14. Her iki Cumhurbaşkanı ayrıyeten, ikili ticaret akışının geliştirilmesine ve ekonomik iştiraklerinin tam potansiyelinin hayata geçirilmesine katkıda bulunacak olan ziraî eserlere ait onay prosedürlerinin hızlandırılması ve kolaylaştırılması konusundaki dayanaklarını bir kere daha teyit etmişlerdir.
15. Türkiye, Endonezya’nın kalkınma planlarına, bilhassa de verimli ve sürdürülebilir konut tahlillerinin geliştirilmesinde Türk müteahhit kesiminin iş kapasitesini tanıtarak düşük gelirli aileler için yılda 3 milyon uygun fiyatlı konut sağlama teşebbüsüne katkıda bulunmaya istekli olduğunu söz etmiştir.
16. Her iki Önder, ticaret ve turizmdeki büyüme potansiyelini kabul ederek, sivil havacılık mevzularında daha fazla iş birliğini teşvik etmiştir.
17. Her iki Başkan, İslam İşbirliği Teşkilatı ve D-8 üye devletleri ortasında Tercihli Ticaret Sistemi (TPS-OIC)’nin tam olarak işler hale gelmesi istikametindeki kararlılıklarını teyit etmişlerdir.
18. Ayrıyeten, her iki Taraf helal sanayisi alanında teknik iş birliğini geliştirmeye karar vermiştir.
SAVUNMA VE SAVUNMA SANAYİİ İŞ BİRLİĞİNE AİT STRATEJİK ORTAKLIK
19. Önderler, ulusal savunmanın güçlendirilmesi, savunma sanayiinde stratejik özerkliğin artırılması ve global barış ve istikrara katkıda bulunulmasında savunma ve savunma sanayi alanında iş birliği yapılmasının stratejik kıymetini vurgulamışlardır.
20. İki Önder, iki ülke ortasındaki savunma sanayii alanında iş birliğini geliştirmek, her iki ülkenin ulusal savunma ekosistemlerini teşvik etmek ve karşılıklı yarar sağlayan projeler yoluyla yüksek teknoloji sanayilerinde ikili iş birliğini güçlendirmek için bir yol haritası geliştirmenin ehemmiyetini ele almıştır.
21. Her iki Başkan, iş birliğini tedarikin ötesine taşıma konusunda mutabık kalmış ve Endonezya’da öncü Türk savunma sanayii firmaları için ortak teşebbüs ve temsilcilik ofisleri kurulmasını memnuniyetle karşılamıştır.
22. İki Cumhurbaşkanı, ayrıyeten, Endonezyalı öğrenci ve subaylar için bilhassa Türk savunma kurumlarında siber güvenlik, istihbarat ve terörle çaba üzere kilit alanlarda eğitim ve öğretim konusunda karşılıklı iş birliği yapılmasına yönelik fırsatlar ile insan kaynakları kapasitesinin geliştirilmesinin de bir öncelik olması gerektiği konusunda mutabık kalmışlardır.
23. Her iki Başkan, 2025 yılında stratejik savunma iş birliğinin uygulanmasını görüşmek ve izlemek üzere Dışişleri ve Savunma Bakanları ortasında sistemli 2+2 toplantılar yapılması konusunda mutabık kalmışlardır.
GÜVENLİK ALANINDA İŞ BİRLİĞİ
24. İki Önder, başta hudut aşan ve organize hatalar ve terörizm olmak üzere her türlü hatayla gayret ve güvenlik tehditlerinin ele alınmasında milletlerarası iş birliğinin geliştirilmesi konularındaki ortak kararlılıklarının altını çizmiştir.
25. Her iki Önder, bilgi ve tecrübe paylaşımı yoluyla ulusal, bölgesel ve milletlerarası güvenlik risklerinin kıymetlendirilmesi maksadıyla ilgili istihbarat ve polis teşkilatları ortasında yakın temas sağlanması ve iş birliği kurulması konusunda da mutabık kalmış ve bu tarafta talimat vermişlerdir.
ENERJİ GÜVENLİĞİ İŞTİRAKİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ
26. Önderler, güç güvenliğinin ekonomik kalkınmanın desteklenmesindeki kritik rolünü kabul etmişlerdir. Önderler, ayrıyeten, gelecek kuşaklar için daha yeşil, daha sürdürülebilir bir gelecek yaratmak üzere pak güç teknolojilerinde inovasyonu teşvik etmeye yönelik ortak kararlılıklarını söz etmişlerdir. Bu bağlamda, her iki ülkede ve ötesinde güç araştırma, üretim ve geliştirme projelerinde iş birliğine hazır olduklarını söz etmişlerdir.
27. İki Başkan, ayrıyeten, iki ülkenin kamu iktisadi teşebbüslerini ve özel bölümünü Endonezya’da, Türkiye’de ve üçüncü ülkelerdeki güç geliştirme projelerinde iş birliği yapmaya teşvik etmişlerdir.
28. Her iki Önder, başta jeotermal güç olmak üzere yeni ve yenilenebilir güç kaynaklarının kullanımı yoluyla sürdürülebilir kalkınmanın ilerletilmesi ve iklim değişikliğinin ele alınması için iş birliğinin kıymetini vurgulamışlardır.
29. Her iki Başkan, ayrıyeten, pak güce geçişte kritik hammaddelerin oynayacağı hayati role ve bu alanda diyaloğun geliştirilmesi muhtaçlığına dikkat çekmişlerdir.
30. Her iki Cumhurbaşkanı, ilgili Bakanları ve kurumları, Türkiye’de ve Endonezya’da ve üçüncü ülkelerde yeni ve yenilenebilir güç aramalarına yatırım yapma konusunda iş birliğini kolaylaştırmaya teşvik etmiş olup bu istikamette talimat vereceklerdir.
ALTYAPI ALANINDA İŞ BİRLİĞİNİN TEŞVİK EDİLMESİ
31. Her iki Cumhurbaşkanı, halklarının refahını artırmak hedefiyle, Endonezya ve Türkiye ortasında altyapı alanında iş birliği yapılmasının ekonomik büyüme, irtibat, üretkenlik ve kalkınma açısından kritik değer taşıdığını vurgulamışlardır.
32. Başkanlar, Türkiye’nin inşaat şirketlerinin, üç milyon konut projesi ve yeni başşehir Nusantara’nın geliştirilmesi planı da dahil olmak üzere Endonezya’nın ulusal stratejik altyapı projelerine iştirakini memnuniyetle karşılamışlardır.
33. Her iki Önder, altyapı alanında iş birliği potansiyellerini ve bunların hayata geçirilmesinin tartışılmasını sürdürmek üzere bir Endonezya-Türkiye Altyapı Forumu kurulması konusunda mutabık kalmıştır.
34. Her iki Cumhurbaşkanı, ilgili Bakanlıklara iki ülke ortasında altyapı alanında iş birliği yapılmasının planlanması ve bunun hayata geçirilmesini takip etme talimatı verme konusunda mutabık kalmışlardır.
İNSANA, EĞİTİME, SIHHATE VE AFET İDARESİNE YÖNELİK YATIRIM
35. Başkanlar, gelecekte sağlam ikili ilgilerin temel direği olarak halklar ortası irtibatın ehemmiyetinin altını çizmişlerdir. Kültürel, akademik ve toplumsal ilişkiler, karşılıklı anlayışın ve uzun vadeli iş birliğinin geliştirilmesinde bir mihenk taşı vazifesi görmektedir.
36. Geleceğin önderleri olacak gençleri hazırlamak için iki ülke burslar, ortak araştırma programları ve üniversiteler ortası iş birlikleri de dahil olmak üzere akademik ve eğitim iştiraklerini genişletmeye isteklidir. Bilhassa bilim, teknoloji, mühendislik ve tıp disiplinlerine odaklanılacaktır. Ayrıyeten, iş birliğini güçlendirmek maksadıyla karşılıklı gençlik merkezi ziyaretleri, inceleme ziyaretleri, gençlik ve uzman değişim programları düzenlenecektir.
37. Her iki Taraf, ortaöğretim alanında iş birliğini geliştirmek emeliyle okul kurulmasına yönelik teşebbüsleri desteklemiştir.
38. İki ülke, bilimsel ekosistemi güçlendirmenin ve gençler ortasında teknolojiye olan ilgiyi artırmanın kıymetini kabul etmişlerdir. Bu vizyon doğrultusunda Endonezya, Türkiye’nin öncü havacılık ve teknoloji şenliği TEKNOFEST’e 2026’da yahut en geç 2027’de konut sahipliği yapma niyetini söz etmiştir.
39. Her iki Başkan, dirençli ulusal sıhhat sistemleri oluşturmanın değerini vurgulamışlardır. Bunu desteklemek üzere, tıbbi altyapının geliştirilmesi konusunda ve aşı ve ilaçların ortak üretimi konularında iş birliği yapmaya karar vermişlerdir.
40. İki Cumhurbaşkanı, ayrıyeten, memleketler arası toplumun gelecekteki salgınlara karşı hazırlıklı olmasını sağlamak üzere global sıhhat mimarisinin dayanıklılığının güçlendirilmesinin kıymetini güçlü bir biçimde vurgulamışlardır.
41. Doğal afetlere eğilimli uluslar olarak, Önderler, afet riskinin azaltılması, hazırlık, müdahale ve toparlanma hususlarında iş birliğini güçlendirmek için mutabık kalmışlardır. Her iki Tarafın çalışanının kapasitesini artırmak, en yeterli uygulamaları paylaşmak ve dirençli altyapılar ve teknolojiler inşa etmek için Sürdürülebilir Dirençlilik Paradigmasını karşılıklı iş birliği ve ortak çalışma suretiyle uygulamanın kıymetini vurgulamışlardır.
KÜLTÜREL ALANDA İŞ BİRLİĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ
42. Türkiye ve Endonezya ortasındaki derin kültürel, tarihi, dini ve halklar ortasındaki bağları tanıyan iki Önder, kültürel alanda iş birliğini güçlendirmeye yönelik kararlılıklarını bir sefer daha teyit etmektedir.
43. Her iki Başkan, Türkiye ve Endonezya ortasındaki tarihi bağları, bilhassa de 16. yüzyıldan bu yana Osmanlı İmparatorluğu ve Açe Sultanlığı ortasındaki bağları takdir etmektedir. Bu tarihi bağları daha da ileriye götürme isteklerini söz etmişler ve bu mirası vurgulamak üzere ortak bir film yapımında iş birliği yapılmasını memnuniyetle karşılamışlardır.
44. Her iki Önder, kültürel mirasın korunması, koruması ve dijitalleştirilmesine yönelik ortak teşebbüslerin yanı sıra, üçüncü ülkelerden gelen kültürel yapıtların menşe ülkelerine iadesi konusunda en güzel uygulamaların paylaşımı, kapasite geliştirme ve uzman istişaresinin geliştirilmesi tarafındaki kararlılıklarının altını çizmektedir.
45. İki Başkan, global diyaloğu ve İslam kültürünün bedelinin anlaşılmasını teşvik etmek hedefiyle, uzmanlık ve kurumsal kapasiteyi güçlendirmek için kültürel miras idaresi, el yazmalarının korunması ve İslam sanatı çalışmaları hususlarında eğitim alanında değişimler yapılmasına yönelik iş birliğini geliştirme konusunda mutabık kalmışlardır.
BÖLGESEL VE GLOBAL İŞ BİRLİĞİNİN DERİNLEŞTİRİLMESİ
46. Her iki Cumhurbaşkanı, global sisteme yönelik artan kutuplaşma ve güvensizlikle birlikte çok istikametli sınamaların yaşandığı mevcut global tertibe ait ortak bir bakış açısını paylaşmıştır. Bu zorlukların üstesinden gelebilmek için, her iki Önder çok taraflı iş birliğinin teşvik edilerek stratejik iş birliğinin güçlendirilmesi konusunda mutabık kalmışlardır.
47. Bu bağlamda her iki Önder, Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu de dâhil olmak üzere global yönetişim kurumlarının milletlerarası sınamaları faal bir biçimde ele alacak formda reforme edilmesinin kıymetini vurgulamışlardır. Misal biçimde, her iki Önder, İİT’in mevcut ve yeni sınamalarla başa çıkma kabiliyetini geliştirmek ve güçlendirmek ve faaliyetlerini daha uygun planlamak için Teşkilat Islahat sürecinin yine canlandırılmasının kıymetini vurgulamışlardır.
48. Önderler, Filistin Devleti’nin egemenliğini ve bağımsızlığını destekleme konusundaki sarsılmaz kararlılıklarını bir kere daha teyit etmişlerdir. Başkanlar, Gazze’deki ateşkesin Filistin-İsrail ihtilafına kalıcı bir tahlil bulunmasına yönelik çok değerli bir adım olduğu ve bu tahlilin, milletlerarası kabul görmüş parametrelere uygun olarak, iki devletli tahlil çerçevesinde bağımsız bir Filistin Devleti’nin kurulmasını kapsaması gerektiği konusunda mutabık kalmışlardır.
49. Her iki Önder, Gazze ve Lübnan halklarına karşı işlenen ve insani bir krize yol açarak Orta Doğu’daki istikrarsızlıkta hissesi bulunan zulümleri şiddetle kınamışlardır. Sorumluların milletlerarası hukuk temelinde cezasız kalmaksızın hesap vermeleri gerektiği konusunda mutabık kalmışlardır.
50. İki Başkan, ayrıyeten, uzun müddettir devam eden taarruzların yol açtığı insani krizin aşılması maksadıyla ateşkes mühletince Gazze’ye insani yardımların inançlı, süratli ve manisiz bir biçimde ulaştırılması davetinde bulunmuştur. Her iki Cumhurbaşkanı Gazze halkının ana vatanlarından taşınması fikrini reddetmiştir
51. Her iki Başkan, İsrail’in Doğu Kudüs de dahil olmak üzere Batı Şeria’daki Filistinli nüfusa karşı yürüttüğü ve Gazze’deki ateşkes mutabakatının akabinde barış umutlarını baltalayan askeri operasyonunu kınamış ve memleketler arası toplumu bu adaletsizliği ele almaya, İsrail’in Filistin topraklarındaki yasa dışı işgalini kalıcı hale getirme istikametindeki bariz niyetini tesirli bir formda engellemeye çağırmıştır.
52. Suriye’ye ait olarak iki Cumhurbaşkanı, Suriye’nin toprak bütünlüğüne ek olarak Suriye halkının iradesini yansıtan barışçıl ve kapsayıcı bir geçiş sürecine yönelik güçlü dayanaklarını yinelemişlerdir. Mültecilerin inançlı bir halde geri dönüşlerinin kolaylaştırılması ve bölgedeki terörizmin ortadan kaldırılması için milletlerarası iş birliğine duyulan muhtaçlık konusunda mutabık kalmışlardır.
53. Endonezya, Türkiye’nin bölgesel barış ve kalkınmaya katkıda bulunma potansiyelinin farkında olarak ve ASEAN’a özel öncelik vererek Türkiye’nin Asya ülkeleri ve bölgesel kurumlarla alakalarını güçlendirmeyi amaçlayan Yine Asya Teşebbüsünü takdir ederek, Türkiye’nin ASEAN’ın Diyalog Ortağı olma isteğine takviyesini yinelemiştir.
54. Her iki Taraf, çok taraflı kalkınma bankaları da dahil olmak üzere mevcut çok taraflı iş birliği sistemlerini faal bir formda hayata geçirme ve her ikisinin de üyesi olduğu memleketler arası örgütler kapsamında ortak çıkarları ilgilendiren konularda iş birliği yapma konusunda mutabık kalmışlardır.
55. Her iki Başkan, gelişmekte olan ülkelerin endüstrileşme ve kaynaklardan yararlanma haklarını vurgulayarak, daha adil ve kapsayıcı bir global ekonomik düzen için iş birliği yapma konusunda mutabık kalmışlardır.
56. Her iki Başkan, gelişmekte olan ülkelerin sürdürülebilir kalkınma ve endüstrileşme haklarını savunarak, daha adil ve kapsayıcı bir global nizam yaratma konusundaki kararlılıklarını teyit etmişlerdir. Tüm ulusların global ticaretten, teknoloji transferlerinden ve endüstriyel aşağı akıştan faydalanmaları için eşit fırsatların sağlanmasının değerini vurgulamışlardır.
57. Her iki Taraf, endüstride aşağı akışın, katma pahalı büyümenin temel itici gücü olduğunu kabul ederek, memleketler arası platformlarda gelişmekte olan ülkelerin çıkarlarını gözetmeye isteklidir. Cumhurbaşkanları; endüstrileşme gayretlerini, kapasite geliştirmeyi ve gelişmekte olan ülkelerin ileri teknolojilere erişimini destekleyen girişimlerde iş birliği yapma konusunda mutabık kalmışlardır.
58. Başkanlar ayrıyeten, global ekonomik yönetişim kurumlarının kalkınma gereksinimlerine öncelik verecek ve sistemik eşitsizlikleri azaltacak biçimde reforme edilmesi davetinde bulunmuşlardır. Güney-Güney iş birliğini, adil ticaret uygulamalarını ve adil kaynak dağılımını güçlendirmeye yönelik ortak vizyonlarını yinelemişlerdir. İki ülke, kapsayıcı endüstriyel büyümeyi teşvik ederek, herkes için ortak refah ve sürdürülebilir kalkınmayı destekleyen daha adil bir dünya sistemi yaratmayı amaçlamaktadır. Bu gayeyle iki Başkan; G20, MIKTA ve D-8 üzere memleketler arası ve bölgesel ekonomik forumlar ve örgütler bünyesinde iş birliklerini sürdürmeye kararlıdır.
59. Bu bağlamda, iki Başkan, her iki ülkenin ilgili kalkınma ajansları aracılığıyla, yalnızca kendi ülkelerinde değil, birebir vakitte bilhassa Afrika ve Pasifik bölgesindeki öteki gelişmekte olan ülkelerde de ortak teşebbüsler yoluyla kalkınma iş birliğini geliştirme konusunda mutabık kalmışlardır.
KURUMSAL ÇERÇEVE
60. Birinci Yüksek Seviyeli Stratejik İşbirliği Kurulu, Endonezya-Türkiye bağlantılarında bir dönüm noktası olmuş ve önümüzdeki on yıllar için de ikili ilgilerin derinleştirilmesine yönelik kapsamlı bir yol haritasının temelini atmıştır. Her iki Başkan “İnsanlar için; Yeni Dünya için Ortaklık” ortak vizyonuna ulaşma konusunda iyimserliklerini tabir etmişlerdir.
61. Her iki Başkan, Ekonomik ve Teknik İşbirliği Karma Komisyonu’nun (KEK) toplanması ve Türkiye-Endonezya Altyapı Forumu’nun kurulması konusunda mutabık kalmış olup ilgili Bakanlara bu istikamette talimat vereceklerdir
62. Her iki Cumhurbaşkanı, İkinci Yüksek Seviyeli Stratejik İşbirliği Konseyi’nin 2027 yılında Türkiye’nin konut sahipliğinde toplanması konusunda mutabık kalmışlardır.
63. Kurul bünyesindeki Ortak Stratejik Planlama Kümesi, Dışişleri Bakanları başkanlığında, Birinci Yüksek Düzeyli Stratejik İş Birliği Kurulunun sonuçlarını takip etmek ve Kurulun ikinci toplantısını hazırlamak üzere toplanacaktır.
64. Cumhurbaşkanı Erdoğan, ziyareti sırasında kendisine ve heyetine yönelik sıcak karşılama ve gösterilen misafirperverlik için Lider Subianto’ya şükranlarını sunmuştur.