Takvimler 1906 yılını gösteriyordu. Almanya’da Bernhardt Kronig ve Karl Gauss isminde iki bayan doğum uzmanı, bayanların hayatlarını kolaylaştırmak için ihtilal niteliğinde bir yol buldular. Doğum sürecinin çok da kolay olmadığı yıllarda komplikasyonlara bağlı vefatları azaltılması, anne ve bebeğin doğum esnasındaki sıhhatini koruyabilmek tartışılan bir sorundu. Bernhardt Kronig ve Karl Gauss’ın bulduğu prosedür olan ‘Alacakaranlık Uykusu’ öylesine yayıldı ki Kraliçe II. Elizabeth de bu prosedürü kullanan bayanlar ortasında yer aldı.Tarih boyunca doğumu kolaylaştırmak için birçok sistem kullanılsa da hiçbiri günümüzdeki kadar çağdaş değildi.
YÖNTEMİN İSMİ: ALACAKARANLIK UYKUSU
Yıllar içinde doğumların daha kolay geçmesinin dermanını arayan uzmanlar, 1850 yılında İngiltere Kraliçesi Victoria’nın doğumunda bir çeşit anestezi kullanılmasıyla aradıkları ışığı buldular. O yıllarda anestezi, tıp alanındaki çalışmalar gereğince gelişmediğinden şuur kaybına neden olan her türlü ilacın kullanılabileceği manaya geliyordu. Doğum esnasındaki anestezinin ölçüsü eldeki ilacın ölçüsüyle hakikat orantılıydı ve bunun çok da şuurlu bir formda yapılabildiğini söylemek mümkün değildi. Yaklaşık 60 yıl sonra Almanya’da tabipler bir formül daha buldular. Bu usule ‘Alacakaranlık Uykusu (Dammerschlaf)’ ismini verdiler. Her ne kadar ürkütücü bir ismi olsa da bu prosedüre inanan pek çok bayan dünyanın dört bir yanından acı çekmeden doğum yapmak için Almanya’ya akın etti.
Peki bu formülün temelinde ne yatıyordu? Alacakaranlık Uykusu, doğum anında yaşananları hafızadan silen ve doğum acısını dindiren bir usuldü. Bunun için uzmanlar morfin ve skopolamin’i kombine ederek yeni bir anestezik karışım elde ettiler. Bu iki bileşen bir ortaya geldiğinde hastanın ağrısını azaltarak, yarı şuurlu hale gelmesine yardımcı oluyordu. İlacı alan anne adayları uykuya dalar ve doğumla ilgili hiçbir şey hatırlamadan uyanırlardı, bu da yaptıkları doğumun acısız geçmesini sağlıyordu. Fakat bu sistemin ağır bedelleri vardı. Bütün olaylarda olmasa da birden fazla olayda ilacı aldıktan sonra yarı şuurlu hale gelen bayan morfinin tesiriyle olduğu yerde debelenir, başını duvarlara vurup daima bağırırdı. Bu nedenle doğum yapacak bayanlar el ve ayak bileklerinden kelepçelenir, başlarını sabit tutmaları için gözleri de dahil olmak üzere başları bağlanırdı.
Başlarda bu metot hem kullanılan ilaçların içeriğindeki belirsizlik hem de yan tesirleri göz önünde bulundurulduğunda pek de hakikat bulunmadı. Ancak tüm riskleri göze alan bir küme bayan – ki bu bayanlar genelde maddi durumu yerinde olan güçlü kadınlardı- acısız doğum fikrinden etkilenerek Almanya’ya gitti. Tekniğin sağlıklı bir formda işlediğini gören tabipler bu usulü daha da geliştirdiler. 1914 yılında ABD’li bir gazetecinin bu usulü duyurmak için Almanya’ya gitmesiyle Alacakaranlık Uykusu giderek yayıldı. Metodun ‘muhteşem bir keşif’ olduğuna dair atılan başlıklar başta ABD’deki feminist hareket öncüleri olmak üzere herkesin dikkatini çekti. Ulusal Alacakaranlık Uyku Derneği (The National Twilight Sleep Association) kuruldu ve ABD’deki tabiplerin doğum sırasında Alacakaranlık Uykusu uygulamasını benimsediklerine dair kampanyalar yapıldı. Alacakaranlık Uykusu sistemini destekleyen bayanlar ve bir küme doktor bu metodun yanlışsız olmadığını savunan herkese karşı gelerek yolun daha da yaygınlaşmasını sağladı ve Almanya’da keşfedilen bu yol ABD’de denetimsiz bir formda süratle yayıldı.
İŞLER DENETİMDEN ÇIKTI
Almanya’daki klinikte bayanlar doğumdan bir ay evvel yatırılıyor, tabipler tarafından fizyolojisi tanınıyor ve bireye özel dozlar veriliyordu. Ancak ABD’de Almanya’da uygulanan tedavi protokolünde yer alan unsurlar dikkate alınmıyordu. Hekimler, Alman kliniğinde verilen şahsileştirilmiş dozaj yerine tüm bayanlara birebir dozda ilaç vermeye başladı. Bu ABD’de Alacakaranlık Uykusu tekniğinin denetimsiz bir hâl almasına sebep oldu. Kısa bir mühlet sonra 1915’te tekniğin önde gelen destekçilerinden biri olan Francis Carmody, anestezinin tesiri altındayken doğum esnasında hayatını kaybetti. Genç bayanın vefatının her ne kadar diğer komplikasyonlara dayandığı kanıtlansa da tekniğin en büyük savunucularından birinin bu formda hayatını kaybetmesi tedaviye dair inancın azalmasına sebep oldu.
Tedaviye olan prestij kaybı vakitle hastanelerde çalışan hemşirelerin müşahedelerini paylaşmalarıyla daha görünür oldu. 1958’de periyodun tanınan gazetelerinden Ladies Home Journal’da bu tekniğin yanlış, ağır sonuçları olan bir formül olduğu herkese duyuruldu. Doğum sırasında şuurunu kaybeden bayanların kendilerine verdikleri ziyan ve yaşadıkları hezeyan dolu anlar yolun gözden düşmesine sebep oldu. Alacakaranlık Uykusu, bayanların meskende doğum kültüründen hastanede doğum kültürüne geçişleri için değerli bir rol oynadı. Vakitle farklı teknikler bulundu ve ‘Alacakaranlık Uykusu’ tarihe gömüldü.
KRALİÇE II. ELIZABETH’DE BU USULÜ KULLANDI
Alacakaranlık Uykusu’nun tanınan olduğu yıllarda İngiltere Kraliçesi II. Elizabeth de birinci doğumunu yapmak üzereydi. Bu yoldan haberdar olan Kraliçe, kararını verdi ve şimdilerde kral olan birinci çocuğu Charles’ı bu biçimde dünyaya getirmek istedi. Gerekli ortam oluştu ve Kraliçe, Alacakanlık Uykusu usulüyle birinci çocuğunu doğurdu. Prens Philip’in arkadaşı müellif Gyles Brandreth’in kısa bir zaman sonra yayımlanacak kitabı ‘Elizabeth: An Intimate Portrait (Elizabeth: Yakın Portre)’de Kraliçe’nin doğum kıssalarına değindi. Kitapta her alan bilgilere nazaran Kraliçe II. Elizabeth’de 1948 yılında birinci çocuğu Prens Charles başta olmak üzere 1950 yılında kızı Anne’i ve 1960 yılında ikinci oğlu Andrew’ı bu halde doğurdu. Lakin son çocuğu olan Edward’ı dünyaya getirirken bu metodu kullanmadı. Gyles Brandreth’in savlarına nazaran Kraliçe, Alacakaranlık Uykusu sistemiyle 3 çocuğunu dünyaya getirdikten sonra kimi komplikasyonlar yaşadığı için artık bu formda doğum yapmak istemedi.
‘SOLUNUM DURABİLİR, HAFIZA KAYBI YAŞANABİLİR’
Peki 100 yılı aşkın müddet evvel bulunan ve uzun yıllar kullanılan bu tekniğin sağlıklı olduğunu söylemek mümkün mü? Konuyla ilgili bilgi veren Bayan Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Opr. Dr. Nazlı Oral Korkmaz şu tabirleri kullandı:
“Bu teknik çağdaş formüllerin şimdi keşfedilemediği yıllarda kullanılmış. Prosedürün sağlıklı olduğunu söylemek çok mümkün değil. Zira bu teknikte bebeğin anneye uygulanan anesteziye maruz kalma durumu var. Tıpkı vakitte hasta için de bu metot teneffüsünün durmasına, hafıza kaybı yaşamasına neden olabilir.”
116 yıl evvel uygulanan bu yolun günümüzde epidural ve spinal anestezi formülünün en ilkel hali olduğuna değinen Korkmaz, günümüzde doğum anında anneyi rahatlatıp, gevşetmek için bel boşluğundan omurilik kanalına ince iğnelerle girilerek anestezi verildiğini ve böylelikle belden aşağı kısmın uyuşturulduğunu söyledi. Almanya’da ortaya çıkan ‘Alacakaranlık Uykusu’ formülünün gayesinin da aslında ağrı olan bölgeyi devre dışı bırakmak olduğunu belirtti.
“Artık çağdaş tıbbın ilerlemesi ve kullanılan doğum tekniklerinin gelişmesiyle merkezi hudut sistemini uyarmadan sadece spinal kanal uyarılarak doğum gerçekleştirilebiliyor” diyen Korkmaz, “Son yıllarda doğumun en doğal hali olan ‘suda doğum’ formülü de yaygınlaştı. Doğumun tabiatına uygun en doğal haliyle olması çok kıymetli” dedi.